Wit privilege

In theorie:
Wit privilege is een begrip dat verwijst naar een voordeel dat witte mensen hebben ten opzichte van niet-witte mensen in een samenleving waarin racisme is ingebed. Dit begrip erkent dat er institutioneel racisme is en dat witte mensen een bevoorrechte sociale positie hebben in de samenleving door hun kleur. Omdat de voorrechten zich ontlenen aan het behoren tot de dominante normgroep–en het dus als ‘normaal’ aanvoelt—zijn witte mensen zich vaak niet bewust van hun privileges.

In de praktijk:
Omdat veel mensen zich vaak niet bewust zijn van wit privilege, ligt in de praktijk de nadruk vaak op bewustwording. Met bewustwording van wit privilege worden etnische ongelijkheden in de samenleving en binnen organisaties duidelijker—en ook hoe je jezelf daartoe verhoudt. Een paar voorbeelden van wit privilege in de praktijk kunnen zijn:

Je geen zorgen maken over kansen op de arbeidsmarkt
Jezelf herkennen in het promotiemateriaal van je organisatie
Jezelf herkennen in de mensen in een sollicitatiecommissie
Alles kunnen eten in het bedrijfsrestaurant
Vrij zijn op de feestdagen die voor jou belangrijk zijn
Nederlands als moedertaal hebben
Jezelf herkennen in de top van de organisatie
Niet bang hoeven zijn om je uit te spreken als er een vervelende grap wordt gemaakt over jouw gemeenschap

Maatschappelijke discussie:
Centraal in de maatschappelijke discussie staat of wit privilege daadwerkelijk bestaat. Dit hangt vaak samen met een kleurenblind of kleurenbewust perspectief:

Kleurenblind perspectief op wit privilege: Veel (witte) mensen herkennen (hun) wit privilege niet. Dit komt deels door het onbewuste aspect van wit privilege. Zij erkennen vaak ook niet dat er een verschil in startpositie is tussen groepen in de samenleving en dat er een structureel gebrek is aan gelijke kansen.
Kleurenbewust perspectief op wit privilege: Vanuit de sociale wetenschap wordt keer op keer bevestigd dat witte mensen statistisch gezien vaker een voordeel hebben dan mensen van kleur, op allerlei vlakken in de samenleving. Wit privilege betekent niet dat witte mensen het altijd makkelijker hebben of dat witte mensen geen tegenslagen ondervinden. Wel erkent de term wit privilege dat deze tegenslagen of obstakels geen direct consequentie zijn van hun huidskleur. Intersectioneel gezien hebben bepaalde witte mensen soms een voordeligere positie dan andere witte mensen. Dit heeft te maken met gelaagde uitsluiting in de samenleving (op basis van seksuele oriëntatie, sociale klasse, religie, gender, etc).

De maatschappelijke discussie over wit privilege gaat ook vaak gepaard met vragen over terminologie, omdat er verschillende manieren zijn om naar “witheid” te kijken. Over het algemeen zijn er twee termen die hierin aan de orde komen:

Blank: deze term wordt in de volksmond nog veel gebruikt, maar wordt tegenwoordig steeds vaker gezien als een erfenis van koloniaal gedachtengoed, waarin er een associatie wordt gemaakt met ‘rein zijn’ en schoonheid. Daarom wordt in een anti-racistische benadering vaak afstand gedaan van deze term.
Wit: deze term wordt veelal gebruikt als alternatief voor “blank”, om daarmee ook te erkennen dat ‘wit’ net als ‘zwart’ een kleur, en ook een sociaal construct, is. Door kleur te bekennen worden ook de verschillende realiteiten in een samenleving waarin racisme structureel speelt erkent.