In deze bijdragen zet Pravini Baboeram, programmamanager bij ECHO, de leidende principes van het Teaching Learning Center uiteen. Deze drie concepten vormen het vertrekpunt voor een vorm van diversiteit en inclusie die recht doen aan de realiteit van verschillende groepen. Hierdoor zijn deze drie principes ook dé rode draad in alle originele bijdragen gepubliceerd op het Teaching Learning Center. In dit artikel gaat Pravini in op het kernelement ‘ervaringsdeskundigheid’.

 “Waar baseer je dat op?” Het is een vraag die ik als facilitator regelmatig tegenkom in het veld van Diversiteit & Inclusie (D&I). In veel onderwijsinstellingen die bezig zijn met D&I is één van de eerste strategieën om harde data te verzamelen. Feiten en cijfers verzameld door onderzoek, want dat wordt vaak als geloofwaardige kennis beschouwd.

Maar er zijn meerdere vormen van kennis, denk bijvoorbeeld aan concrete ervaring. Als jij jouw hele leven lang geconfronteerd wordt met uitsluiting, dan leidt die levenslange ervaring tot een zekere mate van deskundigheid. Je hebt misschien niet direct een theoretische analyse van uitsluiting, maar je weet heel goed hoe het in de praktijk werkt en welke impact dat heeft. Dit wordt ook wel ervaringsdeskundigheid genoemd.

Als het gaat om impact op D&I kunnen ervaringsdeskundigen een belangrijke rol spelen. Feiten en cijfers leiden tot inzicht, maar niet per se tot empathie of een gevoel van urgentie. Hoe vaak is er wel niet een onderzoeksrapport verschenen waaruit blijkt dat er stagediscriminatie plaats vindt? Mensen binnen instellingen reageren vaak met afschuw, maar lijken weinig urgentie te voelen om concrete veranderingen te bewerkstelligen.

Totdat deze mensen studenten spreken die hun ervaringen met stagediscriminatie delen. En dan dringt het plotseling door dat deze jongeren niet dezelfde kansen hebben als hun witte medestudenten. Dat er regels en sociale codes zijn op de stagemarkt die hen verhinderen om volwaardig mee te doen. Dat er stereotype denkbeelden leven binnen werkgeversorganisaties die geen recht doen aan hun ervaring en capaciteiten. Dat er mogelijk zelfs drempels zijn die toegang tot zo’n organisatie beperken. Het gesprek met deze ervaringsdeskundigen geven inzicht in het verhaal achter de cijfers.

Tegelijkertijd is het van belang om alert te zijn op valkuilen. Niet iedereen voelt zich er comfortabel bij om pijnlijke ervaringen op te halen in dienst van het leerproces van anderen. Het is best veel gevraagd om je zo kwetsbaar op te stellen om anderen bewust te maken van iets dat voor jou een dagelijkse realiteit is. Het kan frustrerend zijn dat de feiten en cijfers niet genoeg zijn voor instellingen om tot concrete actie over te gaan. Dat het een ongemakkelijk gesprek vergt om mensen wakker te schudden. Toch kiezen sommige studenten ervoor om die kwetsbaarheid te tonen en dat ongemakkelijke gesprek met instellingen aan te gaan, met de hoop dat dit de ‘wake up call’ is die nodig is voor concrete verandering. Want de inzichten die worden gedeeld vanuit ervaringsdeskundigen gaan niet alleen over de impact van uitsluiting, maar vooral ook over mogelijke oplossingen en strategieën om uitsluiting tegen te gaan.

Studenten die delen hoe hun dagelijkse realiteit eruit ziet en welke impact uitsluiting op die realiteit heeft, hebben vaak genoeg ideeën over wat zij nodig hebben om volwaardig mee te kunnen doen. Velen voelen zich door deze ervaringen ook gedreven om als professional het verschil hierin te kunnen maken en willen zich naast hun persoonlijke ervaringen ook professioneel op dit vlak ontwikkelen. Toch zijn er in veel instellingen mensen verantwoordelijk voor beleid op inclusie die niet altijd vanuit persoonlijke ervaring weten wat het is om uitgesloten te worden. Het gevolg is dat er oplossingen worden bedacht vanuit een theoretisch kader dat gebaseerd is op feiten en cijfers, maar niet is vormgegeven vanuit doorleefde ervaring of inzichten vanuit de praktijk. Wellicht vanuit een aanname dat er professionele afstand nodig is om dit thema op een constructieve manier verder te brengen. Maar het is juist die afstand die de verandering belemmert. Alleen als je weet wat de dagelijkse realiteit betekent voor mensen die uitsluiting ervaren, kan je de nodige oplossingen bedenken om die uitsluiting weg te nemen.

Dat betekent niet dat verandering alleen bewerkstelligd kan worden door ervaringsdeskundigen zelf. Verandering vereist betrokkenheid van iedereen. Echter zullen verschillende mensen verschillen rollen moeten vervullen. Hoewel ervaringsdeskundigen een belangrijk verhaal te vertellen hebben, krijgen ze niet altijd de ruimte of mogelijkheid om gehoord te worden. Die ruimte en mogelijkheden kunnen worden gecreëerd door mensen die niet deskundig zijn qua ervaring, maar wellicht wel op andere vlakken. Zo is het aan een ieder om te bedenken over welke talenten en vaardigheden jij beschikt en hoe je die kunt inzetten om inclusie in jouw context te versterken.